دسته: معارف اسلامی آیین مسلمانی مهمترین وظیفه و تكالیف هر فرد مسلمان عبارتند از 1 نماز قرآن مكرراً تكلیف نماز را در مورد سفارش قرار می‌دهد، و از مناره مساجد روزانه پنج بار صدای اذان به گوش میرسد قرآن از پیروانش می خواهد كه در طول روز چند وقت نماز بخواند در طلوع آفتاب، ظهر، و شب از اول فجر تا طلوع آفتاب نماز صبح، در ظهر پس از عبور آفتاب از نصف النهار هر مح
قیمت فایل فقط 5,900 تومان
آیین مسلمانی
آیین مسلمانی
مهمترین وظیفه و تكالیف هر فرد مسلمان عبارتند از:
1- نماز:
قرآن مكرراً تكلیف نماز را در مورد سفارش قرار می‌دهد، و از مناره مساجد روزانه پنج بار صدای اذان به گوش میرسد. قرآن از پیروانش می خواهد كه در طول روز چند وقت نماز بخواند. در طلوع آفتاب، ظهر، و شب از اول فجر تا طلوع آفتاب نماز صبح، در ظهر پس از عبور آفتاب از نصف النهار هر محل، نماز عصر پس از ادای نماز ظهر، نماز مغرب پس از عبور سرخی خورشید از بالای سر، و نماز عشا پس از ادای نماز مغرب (سوره هود آیه 116 سوره بنی اسرائیل آیات 81-80، سوره طه آیه 130، سوره روم آیات 17- 16، سوره ق آیات 39-38) نماز همواره در جهت مسجد مقدس مكه، كه قبله گاه مسلمین است و خانه توحید كعبه، كه توسط حضرت ابراهیم ساخته شد، خوانده می شود. خواندن نماز در مساجد به صورت جماعت فضیلت بیشتری دارد. اولین مسجد توسط رسول گرامی اسلام در شهر مدینه ساخته شده و مهمترین مركز عبادی، سیاسی مسلمانان بشمار آمد. از آن پس با گسترش دین اسلام، در هر جائی از مناطق مسلمان نشین، شهری و روستائی ساختن مسجد معمول گردید، و در حال حاضر نیز مساجد از اماكن مذهبی و مقدس مسلمانان بشمار میآید.
2- روزه گرفتن در طول روزهای ماه رمضان:
«ای مؤمنین، تكلیف روزه بر شما نوشته شد و واجب گردید، همانگونه كه بر كسانی كه قبل از شما بودند واجب گردیده بود. در ماه رمضان. . . . پس هر كس از شما این ماه را درك كند باید روزه بگیرد. . . . بخورید و بیاشامید تا لحظه‌‌ای كه پدیدار شود رشته سپیدی در سیاهی شب . . . از آن زمان تا فرا رسیدن شب روزه بدارید» سوره بقره آیات 187-181)
البته روزهای دیگری هم هستند، كه جنبه تكلیف و اجبار ندارند و هر فرد مسلمان جهت بردن اجر و ثواب روزه داری می كنند. همانگونه كه خود حضرت محمد (ص) غالباً در روزهای دیگری از ماه هم روزه می گرفت. حدیثی از پیامبر نقل شده است: «در هر كار خوبی كه كسی انجام دهد بین ده تا هفتصد برابر پاداش مقرر گردیده است، اما ثواب روزه داشتن بی از این حرفهاست»
3- سفر به مكه (حج):
در میان مردم حجم را اعلام نمای، بگذار كه آنها پای پیاده و یا سوار بر هر شتری لاغر، از جانب هر دره ژرف به حج یایند» سوره حج آیه 28) از تكالیف خدا بر مردم یكی هم حج بیت‌ا . . . الحرام است، برای هر كسی كه بتواند این كار را به نحوی انجم دهد. سوره آل عمران آیه 97) بنابراین بر هر مسلمان مستطیع كه از نظر مالی و جسمی توانائی دارد واجب است، در طول زندگی خود یكبار به خانه خدا و مكه مشرف شود، تا خانه كعبه را طواف نموده و مناسك دیگر حج، مانند، بستن احرام، سعی و صفا و مروه، صحرای منا و عرفات، رجم شیطان، قربانی، تقصیر و . . . بجا آورند.
]حدا حجم و زیارت خانه محترم خود را، كه آن را قبله مردم قرار داد، برای شما واج گردانیده است. خدا حجم را علامت تواضع مردم و عظمت خدا و اعتراف ملت به این عظمت قرار داد. خدای عزیز مسجد الحرام را پرچم اسلام و پناهگاه پناهندگان قرار داد ، و احترام آنرا واجب و زیارتش را فرض قرار داد ، و دستور داد به سوی آ كوچ كنید. «زمانی 1375 ص 26»
4- صدقات:
این تكلیفی است، كه به روشنی در مورد مسلمانان با ایمان و معتقد وضع گردیده است. (سوره بقره آیه 40، سوره تغابن آیه 16، سوره بینة آیه 4) قبول اسلام بطور مسلم شامل پرداخت، این مالیات اسلامی است. (سوره توبه آیات 11-5)
«هنگامی كه در جنگ غنیمتی بدست آوردید، بدانید كه یك پنجم آن برای خدا و رسول و نزدیكان، یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان می باشد.» (سوره انفال آیه 41) بنابراین صدقات، همان مالیات برای حمایت و تقویت از دولت میباشد، كه به مصرف هزینه‌های مؤسسات مذهبی، و نگهداری از فقراء و بینوایان و غیره می رسد. و علاوه بر آن هزینه سایر فعالیتهای دولتی نیز تأمین می‌شود.
اماكن مقدس مسلمانان:
بیت‌الحرام كعبه معظمه در شهر مكه ، قبله گاه مسلمین، مقدس‌ترین و مبارك‌‌ترین مكان مورد احترام و تقدیس مسلمانان جهان میباشد. هر ساله میلیونها مسلمان از اطراف و اكناف جهان از كشورهای مختلف در صفوفی فشرده به زیارت خانه خدا می‌شنابند. و اجتماع میلیونی آنها عظمت و شكوه اسلام و مسلمین را، متجلی می‌سازد.
مدینه النبی اولین شهر مسلمانان جهان، كه اولین حكومت اسلامی در آن تأسیس شد، دومین شهر مقدس و محترم مسلمانان جهان، كه اولین حكومت اسلامی در آن تأسیس شد، دومین شهر مقدس و محترم مسلمانان جهان است. مدفن رسول گرامی اسلام با گنبد خضرای آن، و قبرستان بقیع و آرامگاه امامان شیعه و دیگر صحابه و مهاجرین و انصار رسول گرامی اسلام، در آن واقع شده است، كه مورد زیارت میلیونی مسلمانان، در موسم حج تمتع و عمره، می باشد. بیت المقدس قبله گاه نخستین مسلمین می باشد و مورد احترام مسلمانان، مسیحیان و یهودیان، جهان است. شهرهای مقدس نجف، كربلا، كاظمین، سامرا در عراق و مشهد مقدس و شهر قم در ایران، كه سالیانه میلیونها مسلمان و شیعه ، برای عرض ارادت به خاندان نبوت و عصمت و طهارت، برای زیارت امامان معصوم خویش، به این شهرها سفر می‌كنند.
د- تصوف و عرفان (میستی سزم- Mrsticism)
مذهب عرفان «میستی سزم»كه در فرهنگ اسلامی به عنوان تصوف نیز خوانده می شود، بر خلاف نظر اغلب متكلمان، كه آن را وابسته به ادیان بزرگ و غیره مستقل دانسته‌اند، مكتب و نحله‌ای است، مستقل كه دارای اساس ویژه و جهان بینی خاصی است، كه با گونه و اساس ادیان بزرگ یك خدائی فرق و تباین دارد، و از نظر طرز بینش دینی و توجیه الهیات، به عنوان یك فلسفه ذوقی و نه مذهبی یك مرحله بازتر و آزادتر می باشد.
مذهب عرفان، كه اساس بینش و شناخت را ذوقی و از راه تزكیه و اشراق قلبی می داند، در هر محیط دینی تقریباً سعی می كند، به رنگ و صیغه‌ای محیطی جلوه نماید. از این جهت تصوف اسلامی، در محیط تسنن به رنگ تسنن و در محیط تشیع، به شیوه تشیع ظاهر شده است. هم چنین در محیط مسیحی به صورت رهبانیت و در محیط هندی به شكل «جینیزم» یعنی مذهب ریاضت، و در محیط یونانی قدیم به صورت «گنوستی» عرض اندام كرده است. روی این اصل مكتب عرفان در محیط‌های مخلتف فرهنگی و جوامع متفاوت فلسفی و دینی دارای گونه‌ها و شیوه‌های متفاوت و گوناگون شده در بعضی خصوصیات ظاهری با هم جدائی یافته‌اند «یوسف فضائی – 1356 ص 43»
طریقه‌های عرفان، اگر چه بر مبنای یك خدائی و توحید نهاده شده‌اند، اما عرفا در عرفان خدا را مانند موحدان ادیان بزرگ، دارای شخصیتی معین و صفاتی مشخص، كه صفات ثبوتی و سلبی داشته باشد نمی‌شناسند، بلكه او را وجود مطلق و حقیقت كلی در جهان می دانند، كه با موجودات و مخلوقات جهان از نظر، مفهوم و جود مساوی است. یعنی به عقیده عارفان مكتب عرفان، وجود همه موجودات و مخلوقات، از وجود كلی و حقیقی خدا نشأت گرفته و جدا شده‌اند. از این نظر، موجودات با خدا از نظر وجود- نه ماهیت- وحدت و پیوستگی ناگسستنی دارند، و به قول عارفان هند، خدا و یا آن حقیقت كلی مكتب عرفان بنام برهمن روح جهان است، چنانكه آتمن روح و حقیقت در بدن انسان است. نظر و عقیده عرفا درباره‌‌ی توجیه مفهوم خدای عرفان بسیار جالب و لطیف است. او را بالاتر ا آن خصوصیات و صفات شبه جسمانی می‌دانند، كه موحدان ادیان مرحله‌ی قبلی در ادیان بزرگ برای او قائلند به عقیده پیروان مكتب عرفان چه در ادیان هندی و چه در مسیحیت و اسلام همه اشیاء به اندازه استحقاق خود، بهره‌ای از وجود مطلق و باصطلاح از فیض مسدام خدای مكتب عرفان دارا هستند. در طریقه‌ی عرفان، عقیده بر این است كه، انسان دارای جوهر و روحی است از روح كلی خداند، كه به علت مقید شدن به جسم و خصوصیات جسمانی در بدن،
از اصل و منشأ خود، كه خدا باشد، دور افتاده و تنزل كرده است و گرفتار علائق مادی گشته است. از این رو، در مكتب تصوف و عرفان در اسلام، و مكاتب دیگر عرفان جهان، هر سالك طریقه‌ای عرفان باید بكوشد به وسیله‌ی طی منازل و مقامات عرفانی، كه آمیخته به آداب و مناسك ریاضت و تزكیه و تخلیه نفس است، روح خود را از علائق مادی و تمایلات حیوانی خلاص و رها نماید، تا بتواند دوباره به اصل و منشأ خود، یعنی خدا و حقیقت مطلق برسد. «پیشین»
در عرفان هندی در دین هندوی قدیم، خدا را به عنوان روح كلی جهان، و بنام برهمن و روح جزئی انسان را بنام «آتمن» خوانده‌اند هدف اصلی عارف هندی در مذهب قدیم هندو اینست كه، از راه ریاضت و ترك دنیا آتمن را به برهمن متصل گردانند.. یعنی روح انسانی را به روح جهانی برسانند. در دین بودائی ، كه در قرن ششم پیش از میلاد به وسیله بودا تشریع شده است، عارفان آن حقیقت كلی و روح جهانی (خدا) را بنام نیروانا خوانده‌اند. نیروانا همان است كه ، عارفان مناطق قدیم شرقی ایران اسلامی، مانند با یزید و ابوسعید ابی الخیر، آن را به عنوان مقام و متربه‌ی «فنا» نامیده‌اند. (جان، ناس، 1344، ص 102)
بعضی از دین شناسان گفته‌اند: عقیده‌ی اینكه روح انسان از منشاء اصلی جدا شده و تنزل كرده، و باید از راه تزكیه و تجلیه‌ی نفس دوباره به مبدأ اصلی متصل شود، از عقیده‌ی «گنوستی سزم» مكتب فلسفی نو افلاطونی مدرسه‌ی عرفان، اسكندریه یوننی در عرفان اسلامی نفوذ و سرایت كرده است. پیشوای فلسفه‌ی عرفانی نوافلاطونی در اسكندریه «فلوطین» بوده است. (یوسف فضائی، 1356 ص 46)
«آئین قربانی»
قربانی در اصطلاح كلی در علوم ادیان، گرفتن زندگی موجود زنده است اعم از انسان، حیوان یا نبات، از راه كشتن، سوزاندن، دفن كردن یا خوردن، به منظور تقرب به خدایان و جلب نظر آنان لفظ قربانی در عربی كه مأخوذ از ریشه قرب به معنی نزدیكی است، می‌رساند كه در همه قربانیها نزدیكی جستن به خدایان یا قوای طبیعی مورد نظر بوده است.
قصد از قربانی یا تقرب به خدایان، گاه این بوده است كه از راه قربانی و تقدیس شی قربانی شده، از نیروی خدایی بهر‌ور شود. و انسان در نتیجه خوردن آن این قدرت خدائی را به جسم انتقال دهد. و گاه این بوده است كه ضعف بشری را برطرف سازد و بسیاری از اقوام چیزی را كه بدین منظور قربانی می‌كردند، دست نمی زدند و آنرا به دور می انداختند. در حال حاضر نیز قربانی به قصد و نیت باطنی افراد در اهداف مختلف به منظورهای مختلف صورت می‌گیرد.
اقسام قربانی:
قربانی را می توان بر حسب موضوع قربانی و كیفیت و مقاصد آن به اقسام گوناگون قربانی خونی و غیرخونی تقسیم كرد.
1- قربانی خونی شامل حیوانات از قبیل بر، قوچ، گاو ، گوسفند و شتر و انواع پرندگان می باشد در نزد ادیان ابتدائی و قدیمی و باستان بزرگترین رقم قربانی را قربانی انسانی در برداشت . ولی مطابق روایات تورات و اسلام حضرت ابراهیم (ع) در اقدام اساسی خود، اعلام حرمت و قباحت قربان كردن انسان بود، كه در آن زمان میان اقوام مختلف برای خدایان رواج داشته است. ابراهیم (ع) برای منسوخ كردن آن رسم ناروا، مطابق روایات تورات و اسلام به قوم خود گفت كه خدا فرمان می‌دهد یگانه پسرش را برای خدا قربان كند و مدت سه روز آن موضوع را تكرار نمود. پس از آنكه احساسات پیروان خود را برای آن عمل برانگیخت روز سوم پسر خود (مطبق روایات تورات اسحاق و در روایات اسلام اسماعیل) را در جای معینی آماده قربان كردن نمود. در آن وقت گوسفندی از پشت سنگها نمایان گشت و از سوی خدا ندا رسید كه خدا قربانی كردن انسان را دوست ندارد. و این دستور یعنی نارضائی خدا از قربان كردن انسان باعث شد كه رفته رفته آن رسم متروك و منسوخ گردد، و بجای آن قربانی كردن حیوان معمول شود.
2- قربانی غیر خونی شامل آب، شیر، عسل، روغن‌های نباتی و حیوانی، شراب و آبجو بوده است.
3- هدیه و قربانی گیاهان شامل سبزیجات، میوه‌ها، دانه‌ها و گل‌ها بود.
اشكال قربانی:
قربانی، گاه از راه ریختن خون یا شراب یا ب یا نثار میوه و سبزی و گل است یا از راه سوزاندن آن ، یا از راه دفن آن.
سوزاندن قربانی در میان یهودیان قدیم و یونانیان و كنعانیان و هندوان معمول بود. شاید هدف از قربانی آن بوده است كه بوی سوختگی و دود آن به مشام خدایان كه مقر آنان آسمان پنداشته می‌شده برسد. دفن قربانی برای جلب نظر و تقرب به خدایان زیرزمینی بوده است كه چنین رسمی در میان اكثر، مردم جهان باستان رواج داشته است كه اندیشه دوزخ واقع در زیرزمین از این باور پیدائی یافته است.
آئین قربانی در ایران:
عقاید دینی ایرانیان در هزارة پنجم قبل از میلاد، وجه مشابهت بسیاری با مردمان دیگر نقاط جهان داشت كه پیش از تاریخی می‌زیستند. اطلاعات امروزی ما در بارة‌باورهای دینی مردمان یاد شده از یافته‌هایی حاصل می شود كه از گورهای آنان به دست آمده است و آنان بر این اعتقاد بودند كه آدمی پس از مرگ همچنان به زنگی به شكل و هیئتی دیگر ادامه می دهد. به همین سبب گور مردگان خویش را هم چون مصریان و بابلیان از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و پوشیدنی‌ها و وسایل جنگی آكنده می‌ساختند.
آنان مردگان خود را در بلندیدها به خاك می‌سپردند و برای جلب نظر و عطوفت خدایان، قربانی‌های بسیار قدیم می داشتند و برای این منظور قربانگاه‌های با شكوهی بر پا داشته بودند كه به آنها زیگورات گفته می‌شود كه یكی از بزرگترین زیگورات‌‌های دوره پیش از آریایی در ایران در خوزستان (چغازنبیل) از زیر خاك بیرون آورده شده است كه متعلق به قوم عیلام بوده است. (اعظم زاده رضا، 1384)
آئین قربانی در جامعه ما اكنون بر اساس دین اسلام و تحت تأثیر آن صورت می‌گیرد. در جامعه كنونی قربانی از شكل ریختن خون از نوع قربانی خونی شامل حیوانات از قبیل بز، گوسفند، گاو، شتر، قوچ و انواع پرندگان می باشد. در حال حاضر بزرگترین آئین قربانی در موسم حجم روز عید قربان صورت می‌گیرد و به تبع آن حجاج و دیگر افراد جامعه ما در این روز مراسم قربانی از نوع خونی، حیوانات بخصوص گوسفند و غیره را ذبح می‌كنند. و میان خود و دیگران تقسیم و پخش می كنند. علاوه بر آن ر مناسبتهای مختلف ، عروسی‌ها ، ورود عروس به خانه داماد، بازگشت مسافر به خانه، خرید وسیله نقلیه یا ساختمان، بازدهی زیادی محصول كشاورزی، داشتن نذر، در اماكن مقدس ، یا ایام مذهبی ، و غیره ما شاهد انجام قربانی از سوی مردم در جامعه هستیم.
نتیجه‌گیری از این فصل:
تقدس در جوامع دینی و غیر دینی وجود دارد. با بررسی تاریخ اقوام پیشین و اكتشافات باستان شناسی مشخص شده كه انسان از دیرباز گرایش به پرستش داشته و مخلوق بودن خود را درك كرده است. انسانها بدوی چون آگاهی از رمز و راز خلقت نداشتند، نیروی خلقت را در طبیعت جستجو می كردند، و حس می كردند آن نیروئی كه مسلط بر آنهاست. در طبیعت نهفته است. همه مناظر طبیعت را دارای روح می دانستند و برخی از آنها را دارای آن نیرو می دانستند و به آن احترام قائل بودند و مقدس می‌‌دانستند. همین عامل باعث شده بود كه برخی فضاها و حیوانات و اشیاء از نظر آنان مقدس به شمار آیند. در ادیان جدید نیز تقدس وجود دارد و آن مخصوص خداوند یكتاست. به طور كلی مقدس آن چیزی است كه بر انسان تسلط ارد و از او برتر است. و می تواند برای انسان مفید یا مضر باشد و انسان با احترام و مقدس داشتن او و تقدیم هدایات و قربانی كردن و نذر و نذور سعی در جلب او دارد.
در تمام ادیان و مذاهب جهان جایگاههایی برای عبادت وجود دارد كه آن جایگاهها برای مومنین مقدس بوده ، و حرمت آن واجب و هر گونه بی حرمتی مستوجب كیفر می باشد. پیروان ادیان و مذاهبی جهان، پیامبران و پیشوایان دین خود و محلهایش كه آنها حضور داشته‌اند و محل دفن آنها را مكانهایی پاك و مقدس می شمارند، و ه رساله تعداد زیادی از مومنین برای زیارت و تبرك جستن به آن مكانها می روند.
در دین اسلام نیز همانند سایر ادیان مكانهایی برای عبادت وجود دارد كه عبارتند مساجد كعبه كه قبله مسلمانان میباشد. این مكانها از نظر تمام مسلمانان مقدس شمرده می‌شوند و حرمت آن به هر مسلمانی واجب شمرده می‌شود. حتی ورود غیرمسلمانان را به این مكانها حرام داشته و از ورد آنها جلوگیری می نمایند. در مذهب تشیع علاوه بر این مكانها، مزار پیامبر و امامان و امامزاده‌گان و بزرگان دین مقدس شمرده می شود. این اماكن مقدس از ارزش والائی نزد مردم شیعه مذهب برخوردارند. هر گونه بی‌حرمتی به آن اماكن باعث كیفر و آزرده خاطر شدن آنان می‌شود. شیعات در نقاط مختلف جهان به زیارت این اماكن مقدس می‌روند و نذرها و قربانیها در آن مكانها تقدیم می‌دارند و از آنها در زندگی برای رفع مشكلات و رسیدن به خواسته‌ها كمك می طلبند. به اعتقاد شیعیان به خاطر تقربی كه ائمه و بزرگان دین نسبت به خداوند دارند. می‌توانند واسطه بین آنها و خداوند واقع شوند و حاجتشان را برآوره كنند. به همین خاطر شیعیان گرایش بیشتری نسبت به این اماكن از خود نشان می دهند و هدایا و تحفه‌هایی به مقابر امامان و امامزادگان تقدیم می‌دارند تا توجه آنان را به خود جلب كنند. زیارت قبور ائمه و توسل كردن و شفاعت جستن و استمداد از آنها در دین اسلام جایز شمرده شده حتی سفارش نیز شده است و اكثر علمای اسلام آنرا جایز می‌دانند. شرط این عمل این است كه موجب شرك نشود و خود مقابر مرود پرستش واقع نشوند.
شناخت زیارتگاههای مورد تحقیق
پیش گفتار
در گوشه و كنار ایران اسلامی ما نزدیك به 3400 بقعه و مقبره متبركه منسوب به امامزاده‌ها وجود دارد كه سابقه برخی از آنها به بیش از هزار سال میرسد و بعضی از آنها رونق یافته و بعضی نیز بر اثر بی توجهی حاكمان وقت تخریب شده و از بین رفته‌اند. (اعظم وحید 1373 ص4)
مردم ایران پس از گرایش به اسلام و با توجه به فرهنگی كه داشتند نسبت به ائمه اطهار علاقه وافری نشان می داند در خلال جنگ‌های مسلمین با ایرانیان، شماری از صحابه‌ها و منسوبین به ائمه اطهار (ع) در ایران شهید شدند و بعدها قبور ؟؟ و محل راز و نیاز مردم شد.
پس از آن نیز با وجود اینكه امام رضا (ع) كه به همراه خانواده خود از عربستان به ایران كوچ كردند كم كم طایفه بنی هاشم به لحاظ وضعیت خفقان آمیز خلفای عباسی و گرایش ایرانیان به تشیع به طرف ایران مهاجرت كردند. با شهادت امام رضا (ع) كلام بنی عباس به دستور خلفای وقتی برای از بین بردن كانونهای مبارزه دست به كشتار امامزادگان و نواده های منسوب به امامان زدند. و امروزه به ثقین كمتر امام زاده‌ای وجود دارد كه به مرگ طبیعی فوق شده باشد، اكثراً بر اثر جنگ و گریز به درجه شهادت نائل شده‌اند. علاوه بر آن در طول سالهای گسترش اسلام در بین ایرانیان معمولاً اهالی هر منطقه به فراخور شرایط زمانی و مكانی سفیری را به حضور امام وقت می فرستادند و تقاضای نماینده فقهی و دینی می كردند و امامان نیز معمولاً از منسوبین خود، فردی را برای نشر و ترویج معارف اسلامی به منطقه می فرستادند.
آگاه سازی مردم ایران علیه حكام وقت بیشتر مواقع منجر به بیداری و روی گرداندن آنان از حاكمان منطقه می‌شد و این خطر بالقوه ای برای آنان محسوب می‌شد. در نتیجه برای از بین بردن این خطر، بین آنان جنگ هائی به وقوع می پیوست كه به علت نداشتن یاران وفادار و امكانات نظامی گسترده در این جنگ و گریزها امام زاده‌ها به شهادت می رسیدند.
در بین این امامزادگان، فقها، قاضیان و سردمدارن نهضتهای اسلامی وجود داشتند كه در عصر خود از نظر تقوا، زهد و پارسایی سرآمد روزگار محسوب می شدند. طبق قرائن و شواهد بدست آمده اكثر این امامزاده‌ها منسوب به امام حسن (ع) حضرت سجاد (ع) امام محمد باقر(ع) امام جعفر صادق (ع) امام موسی بین جعفر (ع) امام رضا (ع) امام جواد (ع) و تعدادی نیز منسوب به حضرت عباس (ع) هستند.
در این فصل ما به معرفی و بررسی امام‌زاده‌های شهر صائین قلعه می پردازیم.
1- امام زاده یعقوب (ع)
2- امام زاده یحیی (ع)
3- امام زاده قاسم و سارا (ع)
امام زاده یعقوب (ع):
امام زاده یعقوب (ع) بر بالای یك بلندی در ارتفاع حدود 500 متری در جنوب شهر صائین قلعه قرار گرفتن و فاصله آن تا شهر در حدود 5/3 كیلومتر میباشد. برای عزیمت به این محل از شهر صائین قلعه این فاصله و راه بصورت تدریجی مرتفع می گردد. و مسیر جالبی در پیاده‌روی می باشد. در گذشته كه وسایل حمل و نقل امروزه نبود، در بیشتر اوقات افراد با پای پیاده یا با چارپایان مختلف، اسب، الاغ، قاطر . . . به این محل می آمدند. در حال حاضر نیز افراد بسیاری از شهر صائین قلعه و اطراف، از زن، مردم ، پیر و جوان، دانش‌آموز، دانشجو، برای عرض ارادت یا استجابت دعا و نیازسشان، یا نفر و نیازی كه داشته‌اند، با پای پیاده به زیارت می روند. توسعه سفر غنی میباشد، رنج آنرا فراموش می كنند. به ناچار دلبستگیها بیشتر می شود. یا رو معشوقی كه از اولاد امامان معصوم (ع) است، و به دیدارش رفته‌اند دلشان را سبز و با صفا نگه می دارد. وقتی بعد از تحمل آنهمه خستگی، كوله باری به حریم مقدس میرسد، آب خنك و چشمه زلال و با تبرك امام زاده یعقوب (ع) است، كه چهره خوی كرده به این دیوار را نوازش می دهد. وقتی گوارائی آنرا به زیر لب می كشی، دیگر این تو نیستی كه اینهم راه آمده‌ای و كوفته و عرق ریزانی، بلكه سواری هستی نشسته بر ترك اسبی چابك، سراغ دوست را می‌گیری و به دیدار و زیارت آن می‌شتابی. چنین است، وضع افرادی، هنگامی كه بعد از تحمل مشقت و گیر راه، چشم هایشان به دیدن دامن سبز و ضریح پاك و محیط باصفای امام زاده یعقوب، روشن و شادمان می‌شود. اولین فردی كه به این افراد خوش آمد می گفت و گوئی از طرف امام زاده ماموریت دارد تا بازائرین برخورد نماید، خادم قدیمی و مرد پیر خوش رفتار و با صفا، زنده یاد قربان واعضی بود. كه گوئی با هم دوست و شناسی است، و با وجود ایشان، احوالپرسی و پرس و جو از زائرین و شوخ طبع‌هایش، هیچ كسی در این محل احساس غریبی نمی كرد.
پیشینة تاریخی:
امام زاده یعقوب (ع) در بالای یك تپه مرتفع ، در 5/3 كیلومتری جنوب صائین قلعه واقع شده است. سرنوشت زندگی ایشان با امام زاده یحیی (ع) در ارتباط مستقیم بوده است. و هر دوی این شخصیتها حدود سال 202 هجری بطور اضطراری در معیت تعداد زیادی از بنو اعم و وابستگان و طرفداران حضرت امام رضا (ع) از مدینه به ایران آمده‌اند، و امام زاده یعقوب (ع) كه از فرزندان امام موسی بین جعفر (ع) میباشد در جنگی میان او و عوامل خلفای عباسی در گرفته بودجه شهادت نایل گردیده و توسط اهالی صائین قلعه و روستاهای اطراف در جنوب آن بر بالای تپه مرتفع دفن شده است.
شیخ ابوسعید خوارمی می نویسد: موقعی كه علی بن موسی الرضا در مرو بود، برادران و عموزاده‌گان او در مدینه بودند. چون زمان مفارقت به طول انجامید آرزوی ملازمت آن حضرت كردند، و متوجه مملكت ایران شدند. حدود دوازده هزار نفر از اولاد موسی‌بن جعفر (ع) و بنی اعمامش روانه مرو شدند. مامون خلیفه عباسی از حركت این كاروان عظیم بر خود بترسید، كه مبادا به محض ورود به ایران خبر شهادت مولایشان علی بن موسی آگاه شوند و به دارا الخلافه روی آورند، فرمان قتل آنها را صادر كرد. ولی چون عده زیادی از آن كاروان به ایران سرازیر شده بودند، خبر شهادت امام رضا (ع) را شنیدند. متألم شدند و به انتقام و خون خواهی امام علم مخالفت برافراشتند. از جمله كسانی كه از مدینه با این كاروان به ایران وارد شد. اما زاده یعقوب (ع) بود. كه از راه بغداد وارد قم شد و بعد از چند روز به جانب ابهر حركت نموده و آنجا به قهود «صائین قلعه» عازم گردید. «فخیمی ، آقاجان، 1376، ص 40»
حضرت امام زاده یعقوب (ع) در عنفوان جوانی به ایران آمده و برای تجهیزات قوا، نامه‌هائی به شیعیان و سادان معظم نوشته كه ترجمه یكی از نامه‌ها به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
] این نامه‌ای است از امام زاده یعقوب بن موسی بن جعفر (ع) به جانب دوستان و شیعیان بالاخص سادات عظام، دانسته باشند كه می خواهم خون مبارك و بناحق ریخته اجداد طاهرین و برادران سادات را از این تیره دلان كافر بازستام، چون بالعیان می بینم دین مبین جد بزرگوارم را ضعیف گردانیده‌اند، امید است كه شیعیان و دوستان، این شیوه مرضیه را مدعی داشته و جنگ با این جماعت را فریضه خود اختیار و در همراهی با ما خود را معاف ندارند ، كه جهاد در راه خدا موجب رستگاری دنیا و آخرت است[ «پیشین»
امام زاده یعقوب (ع)در این ناحیه جنگهائی داشته و دلاوریهای زیادی انجام داده است تا اینكه در نهایت در جنگی كه میان آن حضرت و یكی از عوامل و حكام وابسته به خلفای عباسی، در این منطقه اتفاق افتاده، به همراه امام زاده یحیی ع كه از بستگان نزدیك آن حضرت بوده و امید لشكر ایشان به حساب می‌آمده است. هر دوی ایشان، پس از مقاومت و دلاوری به درجه شهادت نائل گردیده‌اند. كه امام زاده یحیی (ع) در داخل صائین قلعه، كنار تپه تاریخی به خاك سپرده می‌شود و امام زاده یعقوب (ع) نیز پس از ایشان در جنوب صائین قلعه، بر فراز تپه مرتفع دفن گردیده است. كه هر دوی این محل از آن زمان تاكنون مورد زیارت اهالی صائین قلعه و منطقه میباشند.
در مسیر صائین قلعه به امام زاده یعقوب، در نصف راه محلی بوده كه مردم محل به آن «عمر قالاقی» می‌گفتند، و رسم بود هنگام عزیمت به امام زاده و یا بازگشت از آن، زائرین هر كدام سنگی را به این محل به معنای نفرت و انزجار پرتاب می كردند. و اعتقاد داشتند كه، قاتل امام زاده یعقوب (ع) در این محل دفن شده است، به نام عمروبن بلاغی. چون مردم و زائرین به این محل سنگ می‌انداختند و بر اثر آن سنگها ر روی هم انباشته شده و در اصطلاح محلی به عمر قالاقی مشهور شده بود. در حال حاضر این رسم، یعنی پرتاب سنگ به آن محل بصورت گذشته صورت نمی گیرد.
همچنین در ادامه مسیر به سمت امام زاده یعقوب (ع) یكی دیگر از اولادهایشان یا مسئولین به آن حضرت به نام امام زاده عبدالله. دفن گردیده بود، كه بر مزار ایشان هیچ آرامگاه و بقعه‌ای ساخته نشده است و در هنگم عزیمت به امام زاده یعقوب (ع) زائرین به این محل نیز توجه و احترام می كردند.
بنابراین بنظر میرسد كه صائین قلعه و مناطق اطراف آن كه ام القری آنها بشمار می رفته ، یكی از كانونهای تجمع، و مبارزات تشیع، به حساب می‌آمده است. چرا كه ابراز وفاداری و ارادت مردم این شهر به امامان و امامزاده گان بوضوح در تاریخ آشكار بوده، و نقش مهم و فعالی در مبارزات شیعی در ایران و منطقه داشته‌اند.
بنای اولیه امام زاده یعقوب (ع)
بنای اولیه امام زاده یعقوب (ع) در وضعیت كلی دارای پلان مربع مستطیل بوده كه طول آن 20 متر و عرض آن 5/12 متر و دارای 7 فضای مشخص بوده است. ابتدا، فضای هشتی كه 15/5 متر طول و 50/3 متر عرض داشته، و در طرفین آن دو اطاق بطور قرینه احداث گردیده بودن. پشت سرفضای هشتی بقعه اصلی قرار داشت و این بقعه به عنوان هسته اصلی قدیمترین بخش مجموعه بوده است. این فضا از قسمت درونی هشت ضلعی و از نمای بیرونی مربع مستطیل بوده و بر فراز آن حجم گنبد زیبائی استوار گردیده و در زیر آن آرامگاه امام زاده قرار داشت.
پشت سر آن اطاق بزرگی با پلان مستطیلی قرار گفته بوده كه 5/12 متر طول و 7 متر عرض داشته و به عنوان مسجد مجهز شده بود. اطاقهای طرفین بقعه به عنوان انبار و دفتر خدا هم، مجموعه قلمداد می‌شدند و ارتباط آنها منحصراً با فضاهای ردیف جلوئی بوده است. «ثبوتی ، 1377، ص 201»
در كنار بنای اولیه امام زاده به جهت توجه به حضور گسترده زائرین. در حدود 50 زائر سرا در ضلع غربی بنای قبلی، سرویس دستشوئی در جنوب زائر سراها، كشتارگاه در ضلع جنوب غربی دایر شده و مجموعه عظیمی را اشغال نموده است.
طبق بررسیهای به عمل آمده قدیمترین بخش این مجموعه تنها شبستان گنبدداری بوده است كه قبر امام زاده در آن قرار داشت . مطالعات و تحقیقات این بنا را به دوران صفویه معرفی می نماید. بنابراین دارای بار فرهنگی و از نظر مردم شناسی با اهمیت و حفاظت از آن ضرورت داشته است.
از موارد مهمی كه در بنای قبلی قرار داشت و مورد توجه و زیارت و تبرك زائرین قرار می‌گرفت، سنگ كوچكی بود كه جای پای امامزاده یعقوب (ع) بر روی آن حك یا افتاده بود و در مقابل ضریح قبلی قرار داشت و ابتدا زوار آنرا زیارت كرده و می‌بوسیدند. سپس با دور ضریح می پذیرفتند متاسفانه در بنای جدید اثری از این جای پای امام زاده مشاهده نمی شود.
توجه زائرین به این مسئله و جای و پای آن حضرت، از این فكر ناشی می شود كه در كنار خانه خدا در تمام ابراهیم، سنگی است، كه نشان پای آن حضرت می باشد. و حاجیان می‌بایست پشت سر آن سنگ ، یعنی درست بعد از جای پای حضرت ابراهیم خلیل الرحمان، حج را آغاز كنند. و آن خود بیانگر حقیقی است، وقتی كه حضرت ابراهیم به مقام امامت رسید، بر اثر سنگینی و اهمیت آن مقام الهی ، پاهای مباركش در سنگ فرو رفت، و از آن بعد هر جا مسلمانان به چنین موارد مشابهی برخورد می نمودند، آنرا حكایت از جای پای بزرگی، یا دست و پنجه حضرتی می پنداشتند. و مورد احترام و تقدیس قرار میدادند.
همچنین در كنار بنای قبلی در ضلع جنوبی آن، قبرستان، واقع بود. و هر گاه كسی وصیت می نمود یا از افراد مشهور و بزرگ . منطقه به شمار می آمد در این محل و یا در مسجد قبلی امام زاده یعقوب دفن می كردند. كه از جمله می‌تون به قبر مرحوم حاج علیخان ممعینی و مرحوم سلیم جعفری اشاره كرد.
در حال حاضر این قبرستان وجود ندارد. و قسمتی از آن در داخل بنای جدید و قمست دیگر در كنار آن قرار دارد . تنها قبری كه پس از احداث بنای جدید در ضلع جنوبی حرم امام زاده مشاهده می‌شود. قبر خادم پر، مرد با صفا و مهربان ، دوست و شناس هر زائر بزرگ و كوچك و صدیق امام زاده یعقوب (ع)، مرحوم زنده یاد قربان علی واعظی معروف به قربان ، میباشد، كه مدت شصت سال با تمام سختیها و رنج‌ها، خالصانه در خدمت امام زاده یعقوب (ع) و زائرین آن قرار داشت و در خرداد سال 1383 در راه امام زاده یعقوب قربانی شد و در كنار آن امام زاده دفن گردید.
همچنین در پائین تپه امام زاده یعقوب یك بركه آبی وجود دارد كه از چشمه‌های امام زاده پر می‌شود و از آن ر آبیاری زمینهای وقفی امام زاده استفاده می‌گردد. و در جانب غربی این بركه در مسافت یك كیلومتر بركه بزرگ دیگری نیز وجود دارد كه از چشمه كنار آن پر می شود. محل باصفا و زیبائی می باشند كه مورد توجه زائرین و استفاده چوپانان و دامهایشان قرار می‌گیرند.
بنای كنونی امامزاده یعقوب (ع)
با توجه به اینكه امامزاده یعقوب (ع) یكی از اماكن مهم و مقدس در استان زنجان می باشد. و این اهمیت به خاطر شخصیت ، مذهبی، سیاسی، تاریخی، آن حضرت كه در پیشینه تاریخی ذكر آن رفت ناشی شده است، بر همین اساس ما به بركت استقرار امامزاده یعقوب (ع) در صائین قلعه شاهد حضور ابوه، زوار، علاقه مند جهت ارادت به این حریم مقدس از اقصی نقاط كشور، در اكثر رویها و ماهها و فصول سال هستیم. چون بنای قبلی ظرفیت پذیرش زائرین ، را بصورت گسترده‌ای بخصوص در مناسبتهای ملی و مذهبی را محدود می‌ساخت و مشكلاتی را ایجاد می نمود ضرورت احداث بنای بزرگ و باشكوه را در این مكان بیش از پیش نمایان كرد. لذا این امر مهم به درخواست مردم صائین قلعه و پیشنهاد هیأت امنای امام زاده یعقوب و موافقت اداره اوقاف شهرستان ابهر، در بهار سال 1379، شروع شده، بنای قبلی تخریب و بنای جدید احداث گردید.
پروژه احداث بنای جدید رد سه فاز یا مرحله به اجرا در می آید.
فاز اول، شامل تخریب بنای قبلی و احداث بارگاه و حرم و مسجد، كه عملیات ساختمانی آن تاكنون 80 درصد انجام یافته و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فاز دوم، شامل اجرای صحن در ضلع غربی حرم امام مزاده یعقوب (ع) به ابعاد 36*90 متر به زیربنای 3500 متر مربع در طرفین صحن بنای دو طبقه در ابعاد 90*8 متر به منظور احداث زائر شد به تعداد 100 اتاق و سالن اجتماعات ، با سه مدخل ورودی در ضلع شمالی، جنوبی و غربی، ورودی اخیر بعنوان مدخل اصلی خواهد بود. عملیات اجرائی این فاز در آینده نزدیك تخریب زائر سراهای قبلی شروع خواهد شد.
فاز سوم كه شامل احداث پاركینگ كشتار گاه و دیگر امكانات رفاهی است بعد از اتمام عملیات فاز دوم عملی خواهد بود.
مشخصات بنای جدید:
همانطوری كه اشاره شد بنای جدید حرم مطهر امام زاده یعقوب كه شامل عملیات اجرائی فاز اول پروژه میباشد در سال 1379 با تخریب بنای قبلی در مساحت 1050 متر مربع شروع شد، این بنا شامل موارد زیر میباشد:
1- مسجد حرم مطهر در مساحت 600 متر مربع
2- حرم مطهر و گنبد در مساحت 105 متر مربع، گنبد تك پوسته‌ای یك جداره از نوع فلزی به قطر 7 متر و به ارتفاع 20 متر میباشد.
3- وردی كلی شامل سردر و رواق قوسی شكل با دو عدد مناره به ارتفاع 5/23 در طرفین آن میباشد./
4- ورودی خواهران با كفش داری جداگانه، منتهی به شبستان زنانه 68 متر مربع می‌شود.
5- ورودی برادران با كفش‌داری جداگانه، منتهی به شبستان مردانه در همان مساحت می‌شود.
6- دفتر هیئت امناء خدام امام زاده یعقوب (ع) در ضلع غربی شبستان مردانه
7- شبستان مردانه در ضلع غربی سمت راست حرم
8- شبستان زنانه در ضلع غربی سمت چپ حرم
نوع مصالح بكار رفته در این بنای عظیم، آجر ، سیمان و آهن‌آلات میباشد در حدود 80 تن آهن آلات در این بنا استفاده شده و تمامی موازین و معیارهای پیشرفته مهندسی در آن رعایت شده است.
تا به حال بیش از یكصد از پنجاه میلیون تومان در این مرحله هزینه شده است و كل اعتبارات هزینه شده از نزورات مردی و زوار به امام زاده یعقوب (ع) و كمك اهالی صائین قلعه بخصوص افراد و خیر، بصورت‌های مختلف تامین شده است.
ضریح امام زاده یعقوب (ع):
ضریح قبلی امام زاده در بنای قدیم قرار داشت، از جنس فلز آهن به صورت ساده، در ارتفاع 80/1 متر به طول دو متر و عرض 20/1 متر بود. احتمالاً این ضریح به جای یك ضریح چوبی یا بر روی قبر امام زاده در سال 1340 نصب شده بود.
ضریح فعلی امام زاده یعقوب (ع) ، ضریح بسیار زیبا و جالبی است كه در بنای جدید بر روی قبر امام زاده بجای ضریح قبلی نصب شده است. ارتفاع آن 60/2 متر ، در طول 4 متر و عرض آن 3 متر می باشد. این ضریح از جنس فلز روی و آهن گالوانیزه و بوكسیت، و نقره می باشد. در قسمت بالائی ضریح دور تا دور، از روكش آب ملا استفاده شده كه بر زیبائی آن چندان می‌افزاید، و در وسط این قسمت آیات قرآن؟، در زمینهای آبی رنگ نوشته شده و حاشیه تمیز و جالبی را بوجود آورده است.
این ضریح در سال 1383 توسط فردی خیر از اهالی صائین قلعه به نام حاج علی اكبر معینی و به همت هیئت امنای امام زاده یعقوب، اهداء و نصب شده است.
در ضمن پس از نصب آن میزان نذورات داخل ضریح، افزایش یافته است.
نحوه اداره امام زاده یعقوب (ع) :
اداره امام زاده یعقوب (ع) از قدیم، به خصوص از دوره صفویه تاكنون طبق اسناد و مداركی كه در این زمینه موجود می باشد، بر عهده افراد مومن و متعهد و خر پیدا كن صائین قلعه واگذار می‌شده است. و افرادی طی حكمی از سوی سلاطین صفوی و مشورت با بزرگان صائین قلعه به عنوان خامین و اداره كنندگان این امام زاده و املاك و موقوفات آن منصوب می‌شدند. آنها وظیفه داشتند كه تا تمام مسائل و كارهای مربوطه به اداره ، امام زاده یعقوب، تعمیر، احداث مرمت، و موقوبات ، آنرا بنحو احسن انجام دهند. با گذشت زمان این افراد تحت عنوان هیئت امنا، از معتمدین صائین قلعه مسئولیتهای فوق را بر عهده گرفته‌اند.
در حل حاضر نیز هیئت امنا امام زاده یعقوب (ع) با نظارت اداره اوقاف شهرستان ابهر انتخاب و اداره امورات مختلف آنرا بر عهده دارند.
در اینجا اسامی افرادی كه در طی چهل و پنجاه سال پیش تاكنون به عنوان هیئت امنا‌در امام زاده یعقوب (ع) خدمت كرده‌اند آورده شده است.
45 تا 60 مرحومین 1- حاج سیروس حسینی 2- حاج لیف اله خان رضائی جو 3- حاج علیخان یعنی 60 تا 70 مرحومین 1- حاج سید موسی حسینی 2- كربلائی قربان محبی 3- آقای حاج محمود معینی
70 تاكنون آقایان 1- حاج میرزا ابوالفضل امین شرعی 2- حاج سید محمد محبی 3- سید جلال احمدی
مهمترین وظایف هیئت امنا امام زاده یعقوب (ع) عبارتند از:
1- اداره امور كلی مربوط به امام زاده .
2- انتخاب خادمین، و واگذاری وظایف مربوطه به آنها
3- سركشی روزانه ، و رفع نیازها و مشكلات مربوط
4- واگذاری، اداره كشتارگاه بصورت اجاره به افراد داوطلب واجد شرایط
5- جمع‌آوری نزورات پولی داخل ضریح، و انجحام صورتجسله با حضور نمایند اوقاف
6- واگذاری املاك زراعی وقفی به دیگران و دریافت اجاره بهای آن
7- روش اجناس غیرنفی نزورات مانند فروش و زیراندازها و . . .
8- تعیین محل ، مخارج نزورات امام زاده یعقوب (ع)
9- . . . . .
موقوفات: موقوفات امام زاده یعقوب (ع) بیشتر به صورت املاك وقفی ، زمینهای زراعی می باشد. مساحت املاك وقفی زراعی آن در حدود دویست هكتار می باشد.
اكثر این زمینها بصورت دیمزاز بصورت اجاره به افراد مختلف واگذار می‌شود، و آنها با كشت دیمی محصولات مانند گندم یا غیره مبلغ اجاره به هیئت امنا امام زاده یعقوب (ع) یا اوقاف می نمایند. البته مقداری از زمینهای مذكور زیر كشت باغ انگور قرار گرفته، كه از آب چشمه امام زاده یعقوب آبیاری می گردد كه مساحت آن بسیار اندك می باشد.
زائر سرا:
به تعداد 50 اتاق زائر سرا در امام زاده یعقوب وجود دارد. این زائر سراها در دو قسمت واقع شده است، قسمت اصلی به تعداد 36 زائر سرا در وسط صحن دارای نمائی شمالی و جنوبی بصورت اتاقهائی پی در پی در كنار هم قرار گرفته اند، و قسمت فرعی در ضلع غربی امام زاده به تعداد 14 زائر سرا با نمائی فقط شمالی قرار دارند.
تمام این اتاقها در روزهای شلوغ مانند سیزده بدر ، یا عید فطر یا اربعین حسنی از روز قبل اجره شده و بقیه زائرین مجبورند تنها در محوطه و دامنه های اطراف اقامت كنند.
مبلغ اجاره برای هر اتاق زائر سرا یك هزار تومان در یك شبانه روز است كه توسط خادمین به زائرین در قبال منش اجاره ، تحویل داده می‌شود.
قربانی:
در امام زاده یعقوب (ع) ما سالیانه شاهد هزاران عمل قربانی (هزار دویست مورد) از سوی زوار هستیم. زائرین با داشتن نذر و برآورده شدن حاجات خود، حیوانات مختلف از نوع گوسفند، بز و گاو را در این مكان قربانی می كنند.
رد گذشته ، رسم بر این بود كه هر كسی قربانی را به امام زاده یعقوب (ع) نذر داشت، آنرا به این محل می‌آورد، ابتدا دور حرم از بیرون می گرداند. سپس آنرا به كشتارگاه برده و ذبح می نمودند.
در حال حاضر نیز این رسم نه بصورت گذشته ، در مواردی مشاهده می‌شود. قربانیها امروزه در كشتارگاه امام زاده كه در ضلع جنوب غربی صحن قرار گرفته ذبح می‌شوند.
در گذشته كشتارگاه توسط خادمین امام زاده اداره می شد، و آنها در قبال ذبح قربانی، بخشی از فراورده‌های قربانیها را به عنوان حق الزحمه برداشت می نمودند. ولی در سالهای اخیر كشتارگاه توسط هیأت لمنا، برای زمانی معین یك یا دو سال و مبلغ مشخص ، به افراد گیر اجاره داده می‌شود.
گوشت قربانیها، یا در امام زاده یعقوب (ع) بصورت غذای آبگوشت درست می شود و با دعوت از افراد میهمابن، در ناهار یا شام پذیرایی بعمل میآید. و یا آنرا پس از ذبح و متبرك شدن به امام زاده، به خانه آورده و در میان اقوام ، و همسایه‌گان تقسیم می كنند.
نزورات:
نزورات در امام زاده یعقوب (ع) شامل انواع مختلف: قربانی ، پول نقد، اشیاء نفیس ، طلاجات ، فرش های مختلف در ابعاد گوناگون، تابلوهای مختلف ، لوازم و وسایل مورد نیاز مانند ظروف، اجاق گاز ، پیك نیك ، . . . . . به ارزش بیش از سیصد میلیون ریال در طول سال میباشد.
از میان نذورات مختلف به امام زاده، پول ریخته شده به داخل ضریح، سهم بیشتری را به خود اختصاص می دهد. و مقدار آن به بیش از یكصد و پنجاه میلیون ریال در طول سال می رسد.
برای نمونه پول جمع‌آوری شده از داخل ضریح، در اول سال 1384 (فروردین ماه) از مرز پنجاه میلیون ریال فراتر بود.
در مناسبتهای مذهبی و ملی ، مانند اعیاد و جشنها و ایام سوگواری كه ازدحام جمعیت در امام زاده به اوج خود می رسد. میزان نذورات پول نیز به داخل ضریح افزایش می یابد. جمع‌آوری پول از داخل ضریح در طول سال بین 8 الی 10 بار صورت می گیرد. این امر با حضور هیئت امنا امام زاده یعقوب (ع) و نماینده سازمان اوقاف شهرستان انجام می‌شود . البته جمع‌آوری آن بستگی به مقدار پول در داخل ضریح دارد. اگر مقدار آن زیاد باشد بلافاصله این مسئله صورت می گیرد.
نذورات پولی، جمع شده ، هر بار پس از جمع‌آوری و شمارش در دفتر هیئت امنا امام زاده، صورت جلسه می گردد، و به حساب مشترك هیأت امنا و اوقاف شهرستان ابهر واریز می گردد. و حساب دیگری نیز در بانك ملت صائین قلعه به نام حساب امام زاده یعقوب هست كه پس از برداشت از حساب مشترك، به این حساب ریخته شده، و برای مصرف در موارد متعدد هزینه می‌گردد.
از كلیه درآمدهای مختلف امام زاده اعم از نقدی و غیرنقدی به میزان 90 درصد از آن برای مخارج امام زاده یعقوب، اختصاص دارد و به مقدار 10 درصد نیز بعنوان حق متصدی گری توسط اداره اوقاف شهرستان ابهر برداشته می‌شود.
مخارج متعدد در امام زاده یعقوب، كه از نزورات مردمی هزینه می‌شود عبارتند از :
1- كـارهای ساختمانی: همانطوری كه در بنای جدید امام زاده یعقوب (ع) به آن اشاره شد، در اجرای فاز اول این بنا به میزان یكصد پنجاه میلیون تومان پول هزینه شده كه تمامی آن از محل نزورات مردمی تأمین شده است.
2- راه- راه امام زاده یعقوب تا صائین قلعه به مسافت 5/3 كیلومتر ، قبلاً به صورت راه شوسه خاكی درجه 3 بود، ولی در سالهای اخیر این راه ، از حمل نزورات مردمی و مساعدت شهرداری صائین قلعه و استاندارد زنجان با پیگیری نماینده وقت حاج آقای مصطفی مرسلی عریضتر و پس از زیرسازی آسفالت گردیده است. هر چند این راه در حال حاضر كفاف تردد، وسایل حمل و نقل ، امروزی را نمی‌دهد، لذا امید است در آینده با توجه به افزایش زاوار و رفت و آمد بسیار به این ملكان، كه در مناسبتهای مختلف، شاهد آن هستیم تدابیری ویژه و سریعی به آن اندیشیده شود.
3- برق: امام زاده یعقوب (ع) یك بنا و مجموعه عظیم، تاریخی ، زیارتی و تفریحی، مهم در سطح استان زنجان می باشد. دارای و حرم ، شبستان، مسجد، و 50 اتاق زائر سرا، صحن و محوطه بزرگ ، انبار، كشتارگاه، سرویس دستشوئی، . . . و متصل به شبكه برق سراسری می باشد. لذا حضور مداوم و همیشگی زوار در طول سال برای زیارت و تفریح ، و اقامت ، نیاز به روشنائی و مصرف برق را افزایش می دهد كه هزینه آن از محل نذورات مردمی تامین و پرداخت می شود.
4- خدام: در امام زاده یعقوب (ع) بطور مداوم در طول سال به تعداد چهار نفر خدمه، حضور دارند، كه وظیفه حفاظت و نگهداری و نظارت راهنمائی زائرین، تحویل زائر سرا به میهمانان، و كارهای بهداشتی و نظافتی این مجموعه را بر عهده دارند. كه بصورت قراردادی یا رسمی در استخدام امام زاده قرار گرفته‌اند. و ماهیانه مبالغی بعنوان حقوق و مزایا به این افراد از محل درآمدهای آن ، تعلق می‌گیرد.
5- هزینه آب: از بركات حضور امام زاده یعقوب (ع) در این مكان مرتفع وجود چشمه آب شیرین و گوارا میباشد كه در سالهای اخیر با وجود خشكسالی در سطح كشور و منطقه از میزان و مقدار آن كاسته نشده است و این از معجزات این مكان مقدس به حساب میآید. لذا برای انتقال آب از چشمه كه در ضلع غربی صحن امام زاده قرار گرفته ، ایجاد آب انبار و لوله كشی از آن به ، دیگر نقاط جهت استفاده زائرین هزینه‌هائی را بدنبال داشته، كه باز ازن هزینه‌ها از محل نزورات مردمی تأمین شده است.
6- و هزینه‌های دیگری مانند، تلفن، سوخت و حرارت در زمستان، و سایر و سایل جنبی، آسفالت پشت بام، زائر سراها، گچ كاری و رنگ اتاقها، . . . . همگی از درآمد حاصله از نزورات ، صرف می‌شود.
امام زاده یحیی (ع)
این آرامگاه در قسمت جنوبی صائین قلعه در كنار تپه تاریخی و محلات و خانه‌های واقع شده است . بقعه‌ای با ازاره سنگ تراش قرمز رنگ و دیوارهای آجری ساده است. به جانب شرقی بنای چهار ضلعی این بقعه كه می‌توان آن را از آثار قرن هفتم یا هشتم هجری به شمار آورد. به اعتباری در دوران صفویه، ایوانی افزوده‌اند كه راه پله بام آرامگاه در جانب شمال غربی آن قرار گرفته است. گنبد فراز بنا . شلمجی نزدیك به رك است كه بر اثر مرمت‌های انجام شده تناسب‌های مطلوب را از دست داده است در چهار جانب بنا چهار در گاه قرار داشته است كه دو درگاه شمالی و غربی آن در گذشته بسته‌اند. طرح داخل بقعه اصلی با توجه به فرورفتگی درگاهی چهارگانه، عبارتست از یك دوازده ضلعی كه گوشه های اصلی آن نزدیك به منحنی است. در گوشه‌هی بالای بنا برای ساختن پوشش سقف، ترنبه‌هائی كه داخل آنها مقرنس بندی شده، ایجاد گشته است. قسمت داخلی بنا فاقد تزئینات است و فقط در نمای بیرونی و در منتها الیه گنبد، یك ردیف كاشی فیروزه‌ای كار شده بود. ؟؟ میان بقعه صندوق چوبی منبت كاری شده زیبائی قرار داشت كه دیوارهای آن با نگاره‌های گیاهی پر كار و خوش نقش زینت شده بود. در جانب شمالی صندوق كتیبه‌ای مشتمل بر آیات قرآنی و نام سازنده صندوق و تاریخ 797 هـ. ق خوانده می‌شود. در قسمت بالای صندوق نیز دور تا دور بر روی یك حاشیه، آیات قرآنی دیگری با خط ثلث كنده كار شده بود. صندوق مزبور از نمونه های جالب منبت كاری قرن هشتم به شمار می‌رود. و صاحب آرامگاه از اولاد امام موسی كاظم (ع) میباشد «زنده دل، حسن، 1331 ص 84»
بنای فعلی امامزاده یحیی (ع) در چند سال اخیر به كوشش شهرداری صائین قلعه و سازمان میراث فرهنگی، تعمیر و مرمت گردیده است. و اطراف حیاط و محوطه امام زاده و تپه تاریخی حصاری از نرده‌های آهنی ایجاد شده و داخل محوطه تمیز و گلی كاری گشته و برای ایجاد نظم و حفاظت از آن فردی را به این كار گذاشته‌اند.
محوطه امام زاده یحیی (ع) از قرن هفتم و هشتم هجری تا سی سال اخیر بعنوان قبرستان استفاده می‌شده و در نزد اهالی صائین قلعه به قبرستان پائین معروف است كه بعلت محدودیت آن، قبرستان به گلزار شهدا در جنوب شهر انتقال یافته است.
در وسط شبستان قبر امام زاده یحیی (ع) قرار گفته و در كنار قبر امام زاده عده‌ای از علما و بزرگان سادات شهر از جمله مرحوم حجت الاسلام سید ضیاالدین حسینی، سید عیسی حسینی و سید قوام الدین حسینی حاج ابراهیم صباحی و در كنار بقعه فتح الرخان رضائی جود و در سمت چپ این آرامگاه ، سنگ نوشته‌ای با تاریخ ثبت شده به نام امینی كه از اجداد امینی های صائین قلعه میباشد مشاهده می‌شوند، شده‌اند.
امام زاده یحیی (ع) از اولاد امام هفتم حضرت موسی بن جعفر(ع) میباشد. پس از مهاجرت امام رضا (ع) به اجبار مأمون خلیفه عباسی به ایران ، در كنار آن حضرت گروهی از بی اعمام و منسوبین به این خاندان، و یا پس از آن، از جمله امام زاده یحیی (ع) به كشور ما مهاجرت نمودند. این امام زاده بنا به قول مورخین، در نبردهائی كه میان طرفداران امامان شعیه و كلام محلی وابسته به خلفای عباسی رخ داده، شركت داشته و در جریان این مبارزات به شهادت رسیده است.
پس از شهادت، ایشان توسط مردم صائین قلعه در جنوب این شهر در كنار تپه تاریخی و تكیه قدیمی كه مركز آن بوده دفن شده است. و بنائی بر آرامگاه ایشان احداث می شود كه سابقه آن به قرن هفتم هجری می رسد.
این محل از گذشته تا سالهای اخیر مركز انجام مراسم و فعالیتهای مذهبی، سیاسی، اجتماعی فرنگی در این شهر بوده است.
وجود مسجد جامع یا تكیه قدیمی، در این محل، قبرستان قدیمی در اطراف آن قرار دارد. و مراسم عزاداری سالار شهیدان در ایران سوگواری ماه محرم، بخصوص تاسوعا و عاشورای حسینی، سخنرانی، تعزیه و شبیه خوانی، با اجتماعی مردم، در این محل صورت می‌گرفت است.
در تكیه قدیمی و مسجد جامع در كنار امام زاده یحیی (ع) چاه آبی وجود داشته كه بسیله پله‌هائی از آن چاه آب برداشت می‌شد. در داخل مسجد، سنگ نوشته‌ی بزرگ وجود داشت، كه پشت آن راه دخمه و سردابه‌ای بوده است، و از آن بعنوان قبرستان خصوصی طایفه مخصوص «امینی‌ها» كه جسد مردگان خود را در آن قرار میدادند، استفاده می‌شد است.
در حال حاضر این امام زاده، از ارج و احترام بالائی، نزد مردم این شهر و شهرها و روستاهای دیگر دارد. و بسیاری از مردم در طول سال با داشتن نذر و نیاز به زیارت این محل می‌آیند.
در این امام زاده در طول هفته بخصوص روزهای پنجشنبه و جمع ، شاهد حضور مردم بخصوص زنان می باشیم كه با نذر و نیت قبلی، و با دعوت از دیگر زنان، از دیگر زنان. انواع خوراكیهای نذری مانند، چای – آن پنیر سبزی- آش، شیرینی، حلوا، پخش می كنند.
میزان نذورات به این امام زاده در مقایسه با امام زاده یعقوب (ع) بسیار اندك و بیشتر از نوع نذورات پولی میباشد. كه توسط هیئت امنا و خادم آن، صرف امور حفاظتی آن می‌گردد.
امام زاده قاسم و سارا (ع) .
این امام زاده‌ها بنا به گزارش افراد مسن و كهنسال، برادر و خواهری بودند كه در كنار هم دفن شده‌اند، در گذشته در ناحیه شمال شرقی صائین قلعه كه اطراف آنرا باغات و مزارع فرا گرفته بوده در كنار، راه قدیمی ورودی اول جاء ترانزیت به صائین قلعه قرار داشتند.
در حال حاضر بر اثر گسترش شهر اطراف آنرا ساختمانها قرار گرفته و در وسط بلوار سی متری نواب، واقع شده است. بنای قبلی از خشت و گل بوده و قبر این امام زاده‌ها و بعقع گلی، كه بصورت مناره‌ای از وسط به بالا كشیده‌شده بود. قرار داشت. ولی در سالهای اخیر منای قبلی تخریب و بجای آن بنائی چهار ضلعی با گنبد گرد كاشی كاری شده در مجاورت آن، از سطح آجر و آهن، ایجاد شده است. این امام زاده‌ها فاقد شجره نامه و زیارت نامه مخصوص میباشند. ولی نزد مردم صائین قلعه از قدیم الایام ، از ارزش و احترام، والائی برخوردار بوده و هستند. در طول سال مورد زیارت اهالی صائین قلعه، قرار می‌گیرد و پخش چای و خوراك نذری، كه بیشتر توسط زنان و با دعوت از دیگران، ضرورت می‌گیرد. از رسومات محلی و مذهبی این مكان بشمار می‌رود.
جهت دریافت فایل آیین مسلمانی لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 5,900 تومان
برچسب ها : آیین مسلمانی , مسلمان , آئین قربانی , اشكال قربانی , نماز , قرآن , اماكن مقدس مسلمانان , دانلود آیین مسلمانی , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , دانلود پروژه , باورها و كاركردهای زیارتگاهها