دسته: علوم اجتماعی چكیده در تحقیق حاضر عوامل مؤثر در آسیبزا شدن اوقات فراغت دختران دانشجو مطالعه شده است با توجه به یافتههای پژوهش ارزشها و نگرشها، سبک زندگی، نوع مصرف رسانهای و میزان اطلاع خانواده از نحوهی گذران اوقات فراغت بیشترین تأثیر را بر نحوهی گذران فراغت برجای میگذارند همچنین تأثیر عوامل فردی بر سالم بودن یا آسیبزا شدن اوقات فراغت به مراتب بیشتر
قیمت فایل فقط 2,900 تومان
تبیین جامعه¬شناختی فعالیت¬های فراغتی دختران جوان با تأکید بر عوامل آسیب شناختی آن
چكیده
در تحقیق حاضر عوامل مؤثر در آسیبزا شدن اوقات فراغت دختران دانشجو مطالعه شده است. با توجه به یافتههای پژوهش ارزشها و نگرشها، سبک زندگی، نوع مصرف رسانهای و میزان اطلاع خانواده از نحوهی گذران اوقات فراغت بیشترین تأثیر را بر نحوهی گذران فراغت برجای میگذارند. همچنین تأثیر عوامل فردی بر سالم بودن یا آسیبزا شدن اوقات فراغت به مراتب بیشتر از عوامل خانوادگی مشاهده شد. این نتایج مؤید آن است که امروزه در اجتماعی شدن افراد از تأثیر خانواده کاسته شده و سایر نهادهای اجتماعی از جمله رسانههای جمعی بر نگرش و رفتار فرد تاثیر بیشتری میگذارند.
فراغت در معنای جدید آن پدیدهای است تازه كه بر اثر صنعتی شدن و شهرنشینی به وجود آمده و آن را نمی‌توان با بیكاری قرون گذشته مقایسه كرد. در این معنا اوقات فراغت زمانی است كه در آن شخص آنگونه كه می‌خواهد عمل می‌كند و در آن الزامی وجود ندارد در نتیجه با نوعی طیب خاطر و رضایت سپری میشود. از این رو اوقات فراغت را میتوان مهمترین و دلپذیرترین اوقات انسان دانست این اوقات ممکن است كه برای عده‌ای متضمن تعمق و تفكر و ساختن و ابداع باشد و برای عده‌ای بیشتر شامل بازآفرینی قوای جسمی و روانی و برای برخی دیگر صرفاً شامل سرگرمی و تفریح باشد.
فعالیتهای اوقات فراغت امروزه از چنان اهمیتی برخوردار است كه حتی از آن به مثابه آیینهی فرهنگ جامعه یاد می‌كنند، به این معنی كه چگونگی گذران اوقات فراغت افراد یك جامعه تا حد زیادی معرف ویژگیهای فرهنگی آن جامعه است. با افزایش اهمیت فراغت ارزشهای ماركس[1] و ریكاردو[2] دربارهی اهمیت کار و جایگاه تولیدی در شکلدهی به شخصیت و هویت انسان کمرنگ شده است. در گذشته فراغت كم و بیش با بیكاری و بی‌مصرفی همراه بود و مادر تمام شرها محسوب می شد. اما امروزه فراغت مبنای یك اخلاق جدید مبتنی بر نیكبختی است. كسی كه از اوقات بیكاری خود استفاده نمی‌كند یا نمی‌تواند از آن بهره‌مند شود دیگر كاملاً انسان شمرده نمی‌شود بلكه موجود عقبمانده‌ای میان حیوان و انسان به شمار می‌آید (اسدی 1352: 26).
در هر حال انسان به علت تفاوت ماهویاش با سایر موجودات، حتی در ساده‌ترین اشکال زندگی، به فرصتی خارج از زندگی روزمره‌اش نیاز دارد تا در این فرصت بسیاری از كنجكاویها، تنوع طلبیها و نیازهایش را ارضا كند و این فرصت كه فراغت نامیده میشود در بازپروری انسانها نقش بسزایی دارد. در گذران اوقات فراغت سن، طبقهی اجتماعی- اقتصادی، گرایش مذهبی و جنسیت باعث ایجاد مرزبندیها و تفاوتهایی میشود. در این میان به نظر میرسد سن و مرحلهی زندگی بر کمیت و کیفیت فراغت افراد تأثیری تعیینکننده بر جای میگذارد. از آنجا كه نرخ جمعیت جوانان در جامعهی ما بالا بوده و در مورد قشر جوان جنبههای آسیبی هم بیشتر مطرح است، اهمیت مطالعه و شناخت آسیبهای فراغتی هم بیشتر میشود. از این رو در این پژوهش سعی ما بر این بوده كه نحوهی گذران اوقات فراغت دختران جوان را با تأكید بر عوامل آسیب‌شناختی آن بررسی کنیم.
بی تردید هنگام صحبت دربارهی اوقات فراغت سخن از ارزشمندی این اوقات است، زیرا اوقات فراغت بستر مناسبی برای رشد شخصیت و اعتلای وجود و در عین حال زمینهی همواری برای بروز اختلالات رفتاری، انحرافات اخلاقی و بزهكاریهای اجتماعی است.
امروزه به علت اهمیت و آثار سازنده و مثبتی كه در نتیجهی بهره‌وری مطلوب از اوقات فراغت در زمینههای مختلف وجود دارد، این امر مورد توجه خاص صاحبنظران و سیاستمداران به ویژه برنامهریزان امور فرهنگی قرار گرفته است و از طرف دیگر دید متفاوت انسان امروز به مقولهی كار و فراغت، فراغت را به امری مهم تبدیل کرده به نحوی كه در برنامهریزی دولتها از جایگاه ویژهای برخوردار است.
انسان امروزی، در بودجهی خانوادگی خود سهم بیشتری به اوقات فراغت اختصاص میدهد. به نظر دومازدیه، در قرن بیستم، فراغت رفته رفته نه تنها به عنوان حق فرد بلكه به عنوان یك ارزش تثبیت شده است و «احساس فقیر شدن» هنگامی به افراد دست میدهد كه در زمینه اوقات فراغت «نیازها» سریعتر از «میزان رضامندی» آنها افزایش یابد (همان).
دولتها باید برای اوقات فراغت افراد امکاناتی را فراهم کنند وگرنه افراد خود از طرقی كه همواره به نفع جامعه نیست راه حلهایی پیدا خواهند كرد. بنابراین سیاست فرهنگی باید با در نظر داشتن ذوق و عادات مردم موجب ایجاد وسایل سودمند برای گذران اوقات فراغت و راهنمایی مردم به انتخاب آزادانهی آن وسایل باشد. یكی از مشكلات جوامع فعلی فراهم آوردن وسایل تفریحات سالم و كافی است، با اینكه فقدان وسایل تفریحی به هیچ وجه علت منحصر بهفرد كجروی نیست اما به عنوان یكی از عوامل آن محسوب میشود. تحقیقات متعدد نشان داده است:
رواج انواع فراغتهای آسیبزا در بسیاری از كشورها از نداشتن امكانات مناسب تفریحی، آگاهی نداشتن، نداشتن برنامهی صحیح و نیز سیاستهای اجتماعی و اقتصادی نادرست نشئت گرفته و موجب شده بسیاری از نوجوانان و جوانان به سوی فعالیتها و تفریحات ناسالم كشیده شوند (سلگی 1374: 3) طبیعی است نیاز به اوقات فراغت مربوط به قشر خاصی نبوده و از طرفی ذخیرهی اطلاعات افراد می‌تواند مرزبندیهای بیولوژیكی را محو كند اما به دلیل نرخ بالای جمعیت جوان كشور ما هدایت و ایجاد امكانات برای گذران اوقات فراغت جوانان و نوجوانان از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و در سازندگی جامعه نقش بسزایی دارد. در واقع فعالیتهای فراغتی برای یك جوان محلی آزمون و خطا و تجربهاندوزی است و او را برای ورود به اجتماع و مسئولیتپذیری در آینده آماده و مجهز میکند. طبق بررسیهای جامعهشناسان بروز بزهكاریها و كجرویها در اوقات فراغت بیش از اوقات كار است پس باید اوقات فراغت برای جوانان طوری طراحی شود تا از بروز موارد آسیبزا جلوگیری کند.
از طرف دیگر دختران جوان به علت وضعیت خاص بیولوژیكی و شرایط اجتماعی و عرفی جامعهی ایران به یك سری برنامههای فراغتی متفاوت با پسران نیاز دارند. شاید یكی از علل مهم تفاوت الگوهای زندگی زنان و مردان و از جمله گذران اوقات فراغت آنها ناشی از تفاوت روحیاتشان باشد. كمبود یا نبود فعالیتهای فراغتی و تفریحی مطلوب زنان و دختران جوان به کاهش کارایی در محیط کار، تحصیل و خانواده و خستگی و افسردگی دامن میزند و چه بسا باعث تخریب روابط انسانی در حوزهی اجتماع و خانواده میشود.
نگاهی به وضعیت كنونی زنان در ایران حاكی است كه آنها در عرصههای مختلف سعی كردهاند تا تواناییهای خود را نشان دهند. افزایش چشمگیر ورود دختران به مراكز آموزش عالی در سالهای اخیر نشاندهندهی این واقعیت است. دختران جوان امروز كه زنان آیندهی ایران هستند چه در نقشهای خانوادگی و چه در نقشهای اجتماعی در كنار آموختن و كار و تلاش نیازمند اوقات فراغت برای تجدید قوا هستند و پژوهش دربارهی اوقات فراغت این قشر می‌تواند چند و چون و كاستیهای احتمالی را در این زمینه روشن سازد.
پژوهشهای انجام شده در ایران حاكی است بسیاری از انحرافات در میان جوانان نتیجهی فقدان برنامهریزی صحیح در گذران اوقات فراغت بوده است (سلگی 1382؛ رفعتجاه 1387؛ کاظمی1387).
اگرچه انحای گذران اوقات فراغت بسته به شرایط اجتماعی و تاریخی متفاوت است اما در میان جوانان به دلیل خصایص ویژهی دورهی جوانی معمولاً با آسیبهای بیشتری همراه است. افزایش سالهای تحصیل، دیررسی ورود انسان به بازار كار و افزایش سن ازدواج، دوران جوانی را طولانی کرده است. انسان جدید از كودكی مستقیماً به بزرگسالی قدم نمی‌گذارد بلكه دوره‌ای در زندگی او وجود دارد كه با فقدان یا کمی مسئولیت همراه است از این رو اوقات فراغت در آن سهم بزرگی یافته است. در این دوران گاه رفتارهایی از فرد سر میزند كه از سوی جامعه تأیید و تجویز نمی‌شود و گاه نیز انحرافی تلقی میشود. انتخاب چگونگی گذران اوقات فراغت تحت تأثیر عواملی مانند سن، جنس، طبقهی اجتماعی و سبك زندگی قرار دارد و بر اساس این عوامل میتوان رویههایی را در آن مشاهده کرد. این رویهها ما را به الگوهای فراغتی افراد هدایت میکند. الگوهای فراغتی نامناسب به خصوص در قشر جوان می‌تواند آنها را از چارچوبهای پذیرفته شده در جامعه دور ساخته و آسیبهایی را در این گروه اجتماعی موجب شود.
نیاز به اوقات فراغت مربوط به یك قشر خاص نیست اما از آنجا كه ایران با میانگین سنی 16 سال در ردیف کشورهای جوان قرار دارد، توجه خاص به فراغت و ایجاد امكانات برای گذراندن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان می‌تواند نقش مؤثری در شكلگیری شخصیت آنان و همینطور سازندگی جامعه داشته باشد. تحقیقات متعدد در اینباره نشان میدهد كمبود امكانات تفریحی و برنامهریزی نداشتن در اجرای صحیح سیاستهای اجتماعی و اقتصادی جوانان را به سوی فعالیتهای ناسالم و انواع تفریحات آسیبزا سوق میدهد و ممكن است مبنایی برای بروز كجروی در این قشر فراهم آورد (سلگی 1382: 39).
با توجه به مطالب فوق و یکسان نبودن دسترسی گروههای مختلف اجتماعی به فضاها و امكانات فراغتی در این پژوهش به تبیین جامعهشناختی فعالیتهای فراغتی دختران دانشجو و شناسایی عوامل مؤثر در گرایش آنها به فراغتهای آسیبزا پرداختهایم. با توجه به اینکه دانشگاه آخرین مركز تحصیل رسمی است كه می‌تواند افراد را به فراگیری مهارتهای زندگی تشویق كند و یكی از نقشهای نهادهای آموزشی پرورش مهارتهای دانشجویان برای گذران اوقات فراغت است، از این رو مطالعهی چگونگی اوقات فراغت دانشجویان به لحاظ میزان توجه به این نیاز و مهارت و تحقق آن در این افراد اهمیت زیادی دارد.
از طرف دیگر، تحلیل جنسیتی اوقات فراغت به ما كمك می‌كند تا بتوانیم نیازهای خاص فراغتی دختران جوان را بر اساس مقتضیات روحی، روانی و جسمانی آنان شناخته و آسیبهای بالقوهی اوقات فراغت را در این گروه با دقت بیشتری بررسی كنیم. در این راستا در نظر داریم تا در پایان این تحقیق به پرسشهای زیر پاسخ گوییم: اوقات فراغت دختران جوان چگونه سپری میشود؟ تحت تأثیر چه عواملی قرار دارد و آسیبهای احتمالی ناشی از آن کدام است؟
برای پاسخ كامل‌تر به پرسش اصلی تحقیق پرسشهایی به عنوان زیر مجموعهی این پرسشها مد نظر قرار گرفته كه عبارتاند از:
الفـ تأثیرات نسل و سن بر گذران اوقات فراغت: در بیشتر مطالعات مربوط به فراغت نسل و تفاوتهای نسلی بررسی شده است (راپاپورت و دیگران 1975؛ رابینسون و گادبی 1999). بر اساس این مطالعات سلیقهها، طرز تلقیهای سیاسی و تعلقات افراد با سن تغییر میکند و فرهنگ جوانی بسیار معطوف به فرهنگ تودهای است که بیشتر بر رسانههای تصویری و الکترونیکی مبتنی است. همچنین جوانان بیشتر تحت تأثیر گروه همسالان و رسانههای جمعی هستند تا خانواده و ارزشهای جمعی و محلی و فراغتهای آنان تحت تسلط فرایند فردگرایی و توسعهی هویتهای جنسیتی است.
بـ تأثیر جنسیت بر فراغت: بیتمن[3] و وایکمن[4] (2000) در تحقیق خود دریافتند که کار پنهان خانگی فراغت زنان خانهدار را از بین میبرد و اصولاً حضور مردان در خانه برای فراغت و تجدید قواست در حالی که همین حضور برای زنان آمیخته با کار و نگرانیهای ناشی از عرضهی خدمات مناسب به اعضای خانواده است. در عین حال این دو محقق دریافتند که الگوی گذران فراغت زنان ناشی از سن و وضعیت تأهل آنهاست. بیتمن و وایکمن با توجه به فعالیتهای همزمان با فراغت به نوعی تفاوت جنسیتی در کیفیت زمان فراغت پی بردند. آنها بین فراغت «خالص» و فراغت «منقطع» فرق گذاشتند. بنابر تحقیق ایشان مردان بیشتر زمان فراغت خالص دارند در حالی که فراغت زنان به دلیل همزمانی فعالیتهای متقاطع کار منقطع است. در عین حال به نظر میرسد که فراغت زنان بیشتر مبتنی بر بازتوانی باشد تا فراغت خالص. این دو محقق نشان دادند که با لحاظ فعالیتهای همزمان با فراغت میتوان کیفیت فراغت را سنجید. آیتچیسون[5] (2000) در مطالعهی انتقادی خود درخصوص فضا و جنسیت نشان میدهد که فضا به شدت با جنسیت در ارتباط است و جنسی شدن فضا بر فعالیتهای فراغتی در محیط اجتماعی تأثیر مستقیم میگذارد و همین امر فضا را برای زنان ریسکآمیز میسازد.
در زمینهی گذران اوقات فراغت تا به امروز پایاننامهها و طرحهای پژوهشی متعددی در ایران به نگارش در آمده است اما از میان آنها پژوهشهای زیر تا حدی به موضوع مطالعهی ما نزدیك است. سمیه شفیعی طی پژوهشی (1383) رضایتمندی زنان از فراغتشان را به روش پیمایشی مطالعه کرده است. هدف این پژوهش شناخت میزان بهرهمندی زنان از اوقات فراغت، میزان گذران اوقات فراغت در درون و بیرون از خانه و میزان رضامندی زنان از اوقات فراغتشان بوده است. بر اساس این پژوهش میزان اوقات فراغت و میزان رضامندی زنان از فراغتشان با تقسیم مشارکتی کار در خانه، پایگاه اجتماعی، اقتصادی زن و میزان قدرت تصمیمگیری او رابطهی مستقیم و با تعداد فرزندان خردسال او رابطه معکوس دارد.
منوچهر اشرفالکتابی نیز پژوهشی با عنوان «بررسی تغییرات نحوهی گذران اوقات فراغت در خانوادههای شهر تهران طی سه نسل» انجام داده است (1379). در این طرح گذران اوقات فراغت به شكل مقایسهای هم میان جنسهای مختلف و هم در سه نسل مخلف از یك خانواده مطالعه شده است. هدف پژوهش شناخت نوع و میزان دگرگونی اوقات فراغت خانوادههای تهرانی و مقایسهی آن میان سه نسل بوده است. بر اساس نتایج تحقیق مفهوم اوقات فراغت در جامعهی روستایی ـ سنتی و در جامعهی شهری ـ صنعتی تغییر فراوان كرده و به نظر میرسد فراغت به عنوان نهاد تازهای كه كاركردهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارد در جامعه شكل گرفته است. همچنین الگوی فراغت سه نسل با یكدیگر تفاوت دارد و متغیرهای جنسیت، سن، میزان تحصیلات، شغل، و پایگاه اقتصادی و اجتماعی بر نحوهی گذران اوقات فراغت تأثیر میگذارد.
پژوهش سوم، توسط فرشته انصاری با نام «اوقات فراغت و شكلگیری شخصیت فرهنگی در دانشآموزان دختر دبیرستانی» انجام گرفته است (1382). محل اجرای این پژوهش دو دبیرستان دخترانه در مناطق 2 و 17 آموزش و پرورش شهر تهران و شیوهی گردآوری دادهها پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه بوده است. این پژوهش به منظور بررسی تأثیر نحوهی گذران اوقات فراغت بر شكلگیری شخصیت فرهنگی افراد مطالعه شده است. بر اساس نتایج تحقیق درآمد و نوع شغل پدر، میزان دسترسی فرد به امكانات، و سطح تحصیلات والدین با نحوهی گذران اوقات فراغت ارتباط مستقیم دارد. همچنین ارزشها و نگرشها و اعتقادات دینی در اختیاری كه خانواده برای گذران اوقات فراغت به فرزند خود میدهد و نوع گذران فراغت آنها مؤثر است. در افراد با پایگاه اقتصادی، اجتماعی پایین اوقات فراغت درون خانگی و نارضایتی از اوقات فراغت بیشتر از سایر گروهها بوده است.
همچنین در سازمان ملی جوانان، طرح پژوهشی «بررسی وضعیت اوقات فراغت جوانان» توسط گروهی از پژوهشگران بر روی جوانان 18 تا 24 سال اجرا شده است. در این پژوهش اسنادی فعالیتهای اجرایی سازمانهای مرتبط با اوقات فراغت در مقطع زمانی 1378 تا 1382 با روش كمی بررسی و ارزیابی شده است. هدف سازمان ملی جوانان در اجرای این طرح بالا بردن سطح آگاهی و شناخت افراد جامعه به ویژه مسئولان نسبت به موضوع فراغت و ایجاد زمینهی مشاركت ملی برای پرداختن به موضوع فراغت جوانان از یك سو و جلب مشاركت جوانان در مراحل سیاستگذاری، برنامهریزی و اجرای برنامههای اوقات فراغت از سوی دیگر عنوان شده است. این پژوهش جنبهی توصیفی داشته و فاقد بعد تبیینی است.
«بررسی سبكهای زندگی فراغتی در بین دانشجویان كشور» (1387) نیز عنوان پژوهشی است که توسط عباس کاظمی به انجام رسیده است. بر اساس یافتههای این پژوهش از میان سبکهای مختلف گذران اوقات فراغت، گرایش دانشجویان به سبک رسانهمحور بیشتر از سایر سبکها بوده است و محتوای مصرف رسانهای دانشجویان نیز بیشتر سرگرمیمحور است تا آموزشمحور. از سوی دیگر دانشجویان کمترین تمایل و علاقه را نسبت به سبکهای اجتماعمحور و سیاستمحور نشان دادهاند. سبکهای فراغتی تفریحمحور و ورزشمحور نیز با اقبال کمی مواجه بوده و کمترین همبستگی را با سبک رسانهمحور دارد که نشان میدهد استفاده از رسانه موجب تقویت اجتماعگریزی و انزواجویی در جوانان دانشجو میشود. در تحلیلهای جنسیتی، زنان بیشتر از مردان به سبکهای فراغتی مذهبمحور و هنرمحور تمایل نشان دادهاند و در عوض مردان بیشتر از زنان به فراغتهای ورزشمحور و سیاستمحور گرایش دارند. میزان اقبال زنان و مردان به سبکهای فراغتی رسانهمحور و تفریحمحور یکسان بوده و تفاوتی نداشته است. سیمای دانشجویی که در این پژوهش به دست آمده سیاستگریز، متمایل به سرگرمی و در پی لذت، و علاقهمند به فعالیتهای فراغتی فردی است. به عبارت دیگر فراغتهای دانشجویان بسیار فردی، انفعالی، خانگی، رسانهمحور، و غالباً بدون برنامه تصویر شده است.
جهت دریافت فایل تبیین جامعه¬شناختی فعالیت¬های فراغتی دختران جوان با تأکید بر عوامل آسیب شناختی آن لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 2,900 تومان
برچسب ها : تبیین جامعه¬شناختی فعالیت¬های فراغتی دختران جوان با تأکید بر عوامل آسیب شناختی آن , اوقات فراغت , فعالیتهای فراغتی دختران , آسیب شناختی , فراغت , فعالیتهای فراغتی , ارزشها و نگرشها , میزان اطلاع خانواده , سبک خرید و مصرف , میزان نظارت خانواده , مصرف , علوم اجتماعی , دانلود تبیین جامعه¬شناختی فعالیت¬های فراغتی دختران جوان با تأکید بر عوامل آسیب شناختی آن